3.5.Επιπρόσθετοι πόροι – πολιτικές επιλογές και συνέπειες
Στην πραγματικότητα αυτές οι τρεις επιλογές χρησιμοποιούνται μαζί και η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τακτικά τουλάχιστον δύο από αυτές (φόροι και κρατικά δάνεια), ενώ σε περίπτωση που η κατάσταση χειροτερεύει, τα νομισματικά μέτρα τόνωσης επιστρατεύονται επίσης.
Οι επιλογές για τη συμπλήρωση της ζήτησης που υπολείπεται μπορούν κάλλιστα να περιγραφούν ως 4 πόρτες, πίσω από τις οποίες βρίσκονται διαφορετικές οδοί πολιτικής δράσης, η κάθε μία με τα οφέλη και τις συνέπειές της.
Φόροι – σίγουρα μία καθόλου δημοφιλής επιλογή. Κανένας πολιτικός δεν θέλει να ακολουθήσει αυτήν την οδό, ενώ ακόμα και στην περίπτωση που το κάνει, τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται μέσω αυτής δεν είναι τα καλύτερα δυνατά. Ούτως ή άλλως, υπάρχουν τόσες πολλές τρύπες και παραθυράκια για να αποφύγει κάποιος την υψηλή φορολόγηση που το συνολικό πόσο που υπολογίζεται ότι θα προκύψει από τους προγραμματισμένους υψηλότερους φόρους σπάνια είναι το ίδιο με το ποσό το οποίο συλλέγεται στην πραγματικότητα. Αυτό, λοιπόν, καθιστά το όλο εγχείρημα ανούσιο και στιγματίζει τον πολιτικό ως το άτομο που αύξησε τους φόρους και εν τέλει δεν κράτησε τις υποσχέσεις του, μιας και ο αρχικός στόχος δεν επιτεύχθηκε. Το μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα είναι ότι αν οι φόροι δεν έφταναν το 100% (κάτι που είναι χωρίς καμία αμφιβολία ανέφικτο), αυτή η επιλογή από μόνη της δεν θα αναπλήρωνε τη χαμένη αγοραστική δύναμη στο μέγιστο και, επομένως, η οικονομία δεν θα αναπτυσσόταν μόνο από αυτό.
Χαλάρωση των νομισματικών πολιτικών – λαμβάνεται συχνά ως μέτρο ύστατης άμυνας. Έτσι κι αλλιώς, αν πρέπει να τυπώσουμε χρήματα, αυτό αποτελεί από μόνο του παραδοχή του ότι δεν μπορούμε να φορολογήσουμε αποτελεσματικά τα αποθηκευμένα κέρδη και αυτό σημαίνει ότι έχουμε δύο τσάντες με τα ίδια ακριβώς χρήματα. Η μία κάθεται αδρανής στους τραπεζικούς λογαριασμούς (ή κρυμμένη κάτω από παπλώματα, μέσα σε παλιές κάλτσες κ.λπ.), τα χρήματα αυτά δεν κυκλοφορούν στην πραγματική οικονομία. Ως αποτέλεσμα αυτού, πρέπει να τυπώσουμε αντικαταστάτες αυτών των χρημάτων, τα αντίγραφά τους, τα οποία προσπαθούμε να συγχωνεύσουμε στον κύκλο κατανάλωσης της πραγματικής οικονομίας και στην παραγωγή. Αυτή η επιλογή συνοδεύεται από τους αναπόφευκτους φόβους του πληθωρισμού, καθώς επιλέγοντας την πολύ συχνά και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, προκύπτουν πολλά ερωτηματικά όσον αφορά το τι θα μπορούσαμε να αγοράσουμε με όλα αυτά τα χρήματα, αν άρχιζαν να κυκλοφορούν με μιας στην πραγματική οικονομία.
Ιδιωτικό χρέος – είναι μία μορφή κρατικής πολιτικής κι αυτή. Πολύ απλά, η κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα, περιμένοντας τους ιδιώτες να χρεωθούν, καθώς αυτός θα ήταν ο μόνος τρόπος επιβίωσής τους. Γνωρίζουμε μέσω της θεωρίας μας ότι οι μισθοί δεν επαρκούν για την αγορά όλων όσα παράγονται. Επομένως, το ιδιωτικό χρέος θα προκύψει πολύ πιο γρήγορα από όσο υπολογίζαμε, καθώς τα κέρδη επιτυγχάνονται ευκολότερα μέσω της τιμολόγησης των αγαθών και των υπηρεσιών σε επίπεδο ΑΑ (επίπεδο κατά το οποίο τα νοικοκυριά πρέπει να δανειστούν για να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες, βλέπε στην συνέχεια στο κεφάλαιο Αναγκαστικό χρέος κατά την κατανάλωση). Αλλά αυτή η οδός είναι σκοτεινή και βραχεία Διότι η ατομική δυνατότητα δανεισμού είναι περιορισμένη και οι αποπληρωμές των δανείων αντιπροσωπεύουν έναν ενσωματωμένο παράγοντα ύφεσης των χαμένων ευκαιριών για πωλήσεις, μεγεθυμένος από τα επιτόκια που θα πρέπει να αποπληρωθούν. Όταν οι άνθρωποι φτάσουν σε αυτό το όριο χρέους, ο δρόμος προς τα κέρδη είναι φραγμένος για τα καλά.
Κρατικό χρέος – και καταλήγουμε, λοιπόν, στην ύστατη πηγή κερδών στην οικονομία, η οποία χρησιμοποιείται από όλους. Είναι μία απλή λύση και σπάνια κάποιος θα διαμαρτυρηθεί για αυτή. Οι επιχειρήσεις δεν πλήττονται, καθώς, όντως, η χρηματοδότηση του κρατικού χρέους παρέχει τη δυνατότητα επένδυσης του αδιάθετου κεφαλαίου. Η κοινή γνώμη δεν αντιλαμβάνεται καν την έννοια αυτής της επιλογής. Δεν είναι δικό τους χρέος (ή τουλάχιστον έτσι θεωρεί η πλειοψηφία του κόσμου) και, επομένως, δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την αποπληρωμή των δόσεών τους. Η λύση αυτή δεν περικλείει ολοφάνερα και ριψοκίνδυνα νομισματικά τρικ, όπως είναι η τύπωση χρημάτων, οπότε υπάρχει η γενική αντίληψη ότι το σύνολο των χρημάτων παραμένει ακέραιο χωρίς κανένα φόβο πληθωρισμού. Οι πολιτικοί δεν είναι διστακτικοί ως προς αυτήν την επιλογή, μιας και όλα τα κόμματα συμμετέχουν στο ίδιο παιχνίδι και όλα χρησιμοποιούν το ίδιο μέσο. Οι σποραδικές φωνές για μείωση του χρέους ή ελάττωση του ποσοστού των ετήσιων ελλειμμάτων δεν λαμβάνονται υπόψη, καθώς, στη πραγματικότητα, δεν υπάρχει τρόπος να εφαρμοστούν τα μέτρα αυτά αποφεύγοντας παράλληλα την πυροδότηση μίας σοβαρής ύφεσης, η οποία θα οδηγήσει σε κατάρρευση όλο το σύστημα. Κανένας δεν έχει δοκιμάσει μέχρι σήμερα τις λύσεις αυτές και, όπως βλέπουμε από τις πρόσφατες εξελίξεις, αυτοί που επιλέγουν να ξεκινήσουν ένα τέτοιο αυτοκτονικό εγχείρημα αποκομίζουν τα «οφέλη» της ύφεσης, του αποπληθωρισμού και της ευρείας κατάρρευσης της οικονομίας.
Το κρατικό χρέος, η ύπαρξή του και το συνεχώς αυξανόμενο μέγεθός του είναι απαραίτητοι και αναπόφευκτοι παράγοντες της καπιταλιστικής οικονομίας βασιζόμενης στην επίτευξη κερδών, τα οποία δεν ξοδεύονται σε όλο το εύρος τους.
Όλα τα κέρδη χρηματοδοτούνται από το χρέος μέσω της παροχής επιπρόσθετης αγοραστικής δύναμης, η οποία επιτρέπει τη δημιουργία τους.
Το κρατικό χρέος δεν είναι δυνατό να αποπληρωθεί χωρίς επιπρόσθετες νομισματικές δράσεις. Κάθε προσπάθεια πραγματοποίησης ενός τέτοιου εγχειρήματος θα σήμαινε ύφεση της οικονομίας, ενώ η συνεχής μείωση του χρέους αυτού θα έκανε την ύφεση βαθύτερη. Η αποπληρωμή του κρατικού χρέους δεν σημαίνει μόνο παύση της ροής επιπρόσθετης αγοραστικής δύναμης η οποία δημιουργεί νέα κέρδη, αλλά και διαγραφή των προηγούμενων κερδών που έχουν επιτευχθεί. Η αποπληρωμή προκύπτει μέσω της μείωσης των χρημάτων σε κυκλοφορία, γεγονός που προκαλεί την ελάττωση των συνολικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Όλο και πιο πολλές επιχειρήσεις δεν επιτυγχάνουν τα προγραμματισμένα τους κέρδη (καθώς δεν υπάρχει πηγή ζήτησης για να τα τροφοδοτήσει). Ακολούθως, οι επιχειρήσεις που αποτυγχάνουν και χρεοκοπούν προκαλούν την εμφάνιση επισφαλών δανείων και τη διαγραφή τους από τις τράπεζες, μιας και δεν θα αποπληρωθούν ποτέ. Όταν μία τράπεζα χρεοκοπεί, τότε τα χρήματα που χάνονται κατά την χρεοκοπία είναι χρήματα συγκεντρωμένα μέσω των προηγούμενων κερδών.