14.1 Τα πλεονεκτήματα της ομοσπονδίας
Παρότι, όπως περιγράψαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, η διατήρηση μιας ομοσπονδίας εμπεριέχει προφανείς δυσκολίες, πρέπει να πούμε ότι παρουσιάζει και τεράστια πλεονεκτήματα.
Η διαδικασία η οποία οδηγεί στην ανάγκη υλοποίησης αμιγώς ομοσπονδιακών μεταφορών είναι ξεκάθαρη:
Αρχικά, τα κράτη-έθνη παράγουν τα πάντα εντός των συνόρων τους, ενώ εμπορικά εμπόδια και φόροι απαγορεύουν την ελεύθερη ροή αγαθών.
Μόλις θεσπίζεται η ελεύθερη εμπορική ζώνη, ως το πρώτο βήμα για τη δημιουργία ομοσπονδίας, εξαιτίας των οικονομιών κλίμακας η παραγωγή αρχίζει να συσσωρεύεται σε μεγαλύτερα εργοστάσια.
Για να το θέσουμε πιο απλά, όταν ένα εργοστάσιο παράγει μόνο για ένα κράτος-έθνος 1 εκ. τεμάχια ενός προϊόντος, έχει υψηλότερο κόστος από ένα μεγαλύτερο εργοστάσιο το οποίο παράγει 5 εκ. τεμάχια του ίδιου προϊόντος για όλη την ομάδα χωρών.
Ως αποτέλεσμα των οικονομιών κλίμακας και της γεωγραφικής συγκέντρωσης, οι τιμές πέφτουν κατακόρυφα και έτσι επωφελούνται όλοι οι καταναλωτές.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι επωφελούνται ΟΛΟΙ οι καταναλωτές, ανεξαρτήτως εάν βρίσκονται στη χώρα στην οποία βρίσκεται η συγκέντρωση της παραγωγής ή εάν βρίσκονται στη χώρα στην οποία οι τοπικές παραγωγικές εγκαταστάσεις έχουν εγκαταλειφθεί και απλά αγοράζουν τα αγαθά από νέες, φθηνότερες πηγές.
Ωστόσο, υπάρχει μία διαφορά: πριν τη συγκέντρωση, οι ροές αγαθών και χρήματος λάμβαναν χώρα εντός των συνόρων του κάθε κράτους ξεχωριστά, δεν υπήρχε δηλαδή κάποια μόνιμη εκροή κεφαλαίων.
Μετά τη συγκέντρωση, η ροή αγαθών και χρήματος γίνεται ανεξάρτητη από τα σύνορα των κρατών και οδηγεί σε μια κατάσταση στην οποία συγκεκριμένα κράτη είναι καθαροί αγοραστές αγαθών (αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο) και άλλα είναι καθαροί αποδέκτες χρημάτων (θετικό εμπορικό ισοζύγιο).
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πλεονεκτήματα από τις οικονομίες κλίμακας και όλες οι κατηγορίες κρατών (καθαροί αποδέκτες, καθαροί αγοραστές) ωφελούνται ιδιαίτερα.
Αλλά η καθιερωμένη εκροή χρημάτων δημιουργεί την ανάγκη για υλοποίηση ομοσπονδιακών μεταφορών, καθώς σε αντίθετη περίπτωση οι καθαροί αγοραστές μετά από ένα διάστημα απλά θα ξέμεναν από χρήματα και δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να αποχωρήσουν από την ομοσπονδία και να επαναφέρουν σε λειτουργία τα εγκαταλελειμμένα τους εργοστάσια.
Αποτέλεσμα αυτού θα ήταν οι χώρες στις οποίες συμβαίνει τώρα η έντονη συγκέντρωση της παραγωγής να υποφέρουν περισσότερο.
Η παραγωγή 5 εκ. τεμαχίων είναι φθηνότερη από την παραγωγή 1 εκ. τεμαχίων, αλλά η παραγωγή 2 εκ. τεμαχίων σε ένα εργοστάσιο σχεδιασμένο να παράγει 5 εκ. τεμάχια είναι ακριβότερη από την παραγωγή 1 εκ. τεμαχίων σε ένα εργοστάσιο σχεδιασμένο να παράγει μόνο 1 εκ. τεμάχια!
Ασφαλώς όλοι θα έχαναν: οι οικονομίες κλίμακας θα χάνονταν, θα προέκυπτε τεράστια σπατάλη των φυσικών πόρων εξαιτίας του διπλασιασμού των εργοστασίων μόνο και μόνο για να προμηθεύσουν με αγαθά την αγορά του κάθε κράτους (τα οποία ήδη λειτουργούσαν σε πλήρη παραγωγική ικανότητα).
Επομένως το προφανές βήμα για τη διατήρηση των πλεονεκτημάτων που προέρχονται από τις οικονομίες κλίμακας είναι η εφαρμογή ομοσπονδιακών μεταφορών, οι οποίες θα αναπληρώνουν τακτικά τις καθαρές εκροές των ελλειμματικών χωρών.
Και οι επιτυχημένες ομοσπονδίες το έχουν καταλάβει αυτό:
Στις ΗΠΑ, υπάρχουν πολιτείες οι οποίες κάθε χρόνο λαμβάνουν ομοσπονδιακή χρηματοδότηση μεγαλύτερη από τους ομοσπονδιακούς φόρους που πληρώνουν. Για παράδειγμα, το Ντελαγουερ, η Μινεσότα, το Νιου Τζέρσεϊ και το Ιλινόι είναι μόνιμοι καθαροί δωρητές, ενώ το Νέο Μεξικό, το Μισισίπι, η Δυτική Βιρτζίνια και η Μοντάνα είναι καθαροί αποδέκτες. Κανείς δεν τους λέει ότι πρέπει να σφίξουν λίγο το ζωνάρι εφαρμόζοντας μέτρα λιτότητας ή ότι είναι τεμπέληδες. Το χρήμα απλά ρέει και τους κρατάει μέσα στην ένωση.
Στον Καναδά επικρατεί η ίδια κατάσταση, δηλαδή κάποιες επαρχίες δέχονται τακτικά τη στήριξη των πιο πλούσιων επαρχιών.
Η Κίνα αποτελεί το τέλειο παράδειγμα επιτυχημένης ομοσπονδίας και όλοι ζηλεύουμε το ΑΕΠ της που αυξάνεται κατά 6-7%.
Κάποιοι αποδίδουν αυτήν την ανάπτυξη στην απολυταρχική κομμουνιστική κυβέρνηση. Αλλά δεν είναι έτσι. Η αιτία της κινεζικής ανάπτυξης είναι ότι κατανόησαν πλήρως τα οφέλη από τις μεταφορές κεφαλαίων μεταξύ ομοσπονδιακών περιοχών και προσφέρουν τεράστια υποστήριξη, αξίας δισεκατομμυρίων, χωρίς να ρωτούν τι θα πάρουν σε αντάλλαγμα. Ολόκληρες πόλεις χτίζονται σε περιοχές που πριν αντιπροσώπευαν μια οικονομική έρημο και εκατομμύρια άνθρωποι βγαίνουν από τη φτώχεια κάθε χρόνο.
Εμείς, οι Ευρωπαίοι, θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο.
Κι αν δεν το καταλαβαίνουμε όλο αυτό, τότε γιατί στο καλό εφαρμόσαμε την ελεύθερη εμπορική ζώνη;
Ήταν αναπόφευκτο ότι μετά από κάποιο διάστημα οι οικονομίες κλίμακας θα άρχιζαν να επηρεάζουν και η συγκέντρωση της παραγωγής που αυτές συνεπάγονται θα προκαλούσε μόνιμες εκροές κεφαλαίων για κάποιες χώρες.
Οι χώρες αυτές δεν έκαναν κανένα λάθος: δεν είναι τεμπέλες, δεν είναι ανεύθυνες, απλά ακολούθησαν τους κανόνες του καπιταλισμού του ελεύθερου εμπορίου, ο οποίος με φυσικό τρόπο φέρνει αυτό το αποτέλεσμα.
Τώρα είναι η ώρα να κλείσει ο κύκλος και να υλοποιηθεί μια αμιγώς οικονομική ομοσπονδία με μεταφορές. Διαφορετικά η ΕΕ θα διαλυθεί και θα γυρίσουμε στα προηγούμενα επίπεδα, ενώ όλα τα οφέλη που είχαμε αποκομίσει μέσω της ύπαρξης της ελεύθερης εμπορικής ζώνης θα πάψουν να υπάρχουν.